[ Pobierz całość w formacie PDF ]
rych car chciał ograniczyć wolności i autonomię Ukrainy50.
5 X Trubecki znów wysłał do Jurija Chmielnickiego Władykina z zagwarantowa-
niem hetmanowi i starszyznie bezpieczeństwa osobistego. W razie żądania zakładni-
ków Trubecki wyznaczył do tej misji okolniczego i wojewodę Andreja Buturlina.
Z Władykinem udali się na prawy brzeg Dniepru także posłańcy kozackiej rady.
9 X Buturlin udał się na prawy brzeg Dniepru, a w tym samym czasie Jurij
Chmielnicki z oboznym Nosaczem, sędzią wojskowym Iwanem Krawczenką, asa-
wułą Iwanem Kowalewskim, pisarzem Semenem Gołuchowskim i pułkownikami:
czerkaskim Andrejem Odyńcem, kaniowskim Iwanem Lizohubem, korsuńskim
Jakowem Petrenką, czehryńskim Piotrem Doroszenką, łubnieńskim Stefanem
Szamyckim, kalnickim Iwanem Sierką, archimandrytą kobryńskim, ihumenem kla-
si5050 Statiejny spisok Trubeckiego, Szeremietiewa, Romodanowskiego 1 30 XI 1659 (s.st), s. 256
257.
37
Ukraina po śmierci Bohdana Chmielnickiego
sztoru kaniowskiego Jewem Zajączkowskim, setnikami pułków i Kozakami udali się
na Lewobrzeże do Perejasławia.
Na wezwanie nie przybyli: dawny pułkownik czehryński Kiryło Andrejenko, bia-
łocerkiewski Iwan Krawczenko, kijowski Wasyl Butrym, humański Michał
Chanenko, pawołocki Iwan Bohun, bracławski Michał Zelenski i podolski
Ostap Hohol. Nieobecność ich J. Chmielnicki tłumaczył tym, że znajdują się przy
pułkach stacjonujących na granicy dla jej obrony przed niespodziewanymi napadami
Polaków i Tatarów. W rzeczywistości, nie chcąc ulegać Rosji, odmówili oni wzięcia
udziału w radzie.
W tym czasie Trubecki ściągnął pod Perejasław oddziały wojskowe Szeremietie-
wa, Romodanowskiego, nakaznego Bezpałego, a równocześnie wezwał zadnie-
przańskich pułkowników, starszyznę i czerń, przedstawicieli miast i społeczeństwa
do udziału w wyborach.
15 X Jurij Chmielnicki, nakazny Bezpały i starszyzna jeszcze przed wyborami
zwrócili się do Trubeckiego z prośbą o przeczytanie dodatkowych punktów na radzie
w celu zapoznania obecnych z ich treścią i warunkami, na jakich Wojsko Zaporoskie
ma pozostać pod władzą cara.
Trubecki jednak nie uwzględnił ich życzeń i na wstępie zażądał, aby Kozacy zo-
stali usunięci z Nowogrodu Siewierskiego, Czernihowa, Staroduba i Poczepa. Trubec-
ki twierdził, że miasta te z przyległymi powiatami od niepamiętnych czasów należą
do Rosji, a nie Ukrainy. Należy więc granice uczinit po prieżniemu . Do tych miast
będą wprowadzeni wojewodowie. Kozacy zaś, którzy tam mają swoje nieruchomości
i grunta, a nie mogą się przenieść, mogą pozostać na starym miejscu, ale będą podle-
gać wojewodom, którzy będą zarządzali tymi powiatami, czyli pozostaną w kategorii
pospolitych. Pozostająca tam starszyzna też traciła swoją władzę i prerogatywy.
Na to oświadczenie Jurij Chmielnicki i starszyzna odparli, że Kozacy w Nowo-
grodzie Siewierskim, Czernihowie i Poczepie mieszkajÄ… od dawna, majÄ… swoje go-
spodarstwa i przypisani są ze Starodubem do pułku niżyńskiego, w Czernihowie zaś
istnieje osobny pułk. Usunięcie Kozaków z zagospodarowanych terenów doprowa-
dzi ich do ruiny. Car przecież zagwarantował Kozakom prawa i wolności, zezwolił
na władanie wszelką ziemią po dawnemu. Dotychczas car nie rościł pretensji do te-
renów zamieszkanych przez Kozaków, wysiedlenie ich więc może wywołać rozru-
chy i dlatego hetman i starszyzna prosili o pozostawienie tych ziem w posiadaniu
dawno osiedlonych tam Kozaków i pod zarządami Wojska Zaporoskiego.
Trubecki był innego zdania. Nowogród Siewierski, według niego, przyłączono do
pułku niżyńskiego w czasie odłączenia się Ukrainy od Polski, za rządów której był on
senatorskim. Kozacy, którzy tam mieszkają, są nowo zapisanymi, dawniej zaś Koza-
ków tam nie było.
38
Hetman Piotr Doroszenko a Polska
Starszyzna zdawała sobie sprawę, że carowi chodziło o zahamowanie rozszerze-
nia terytoriów z ustrojem pułkowym. Za rządów Wyhowskiego car usunął Kozaków
z Białorusi, obecnie żądał ich usunięcia z Czernihowszczyzny, która stanowiła część
składową Księstwa Ruskiego.
Dlatego też, przewidując, jaki obrót przyjęłaby rada, gdyby o tych żądaniach car-
skich wiedziała obecna na radzie czerń, starszyzna wyraziła życzenie, aby o woli car-
skiej w sprawie przyłączenia tych terenów do Rosji powiadomić tylko starszyznę
wszystkich szczebli i decyzję odroczyć na czas pózniejszy.
17 (27) X 1659 r. odbyły się wybory hetmana. Trubecki jeszcze wcześniej kazał
okolniczemu kniaziowi Piotrowi Dołgorukiemu uczestniczyć w radzie ze swoim puł-
kiem dla obierieganija tut żie na pole . Po zaprzysiężeniu wierności carowi wybra-
no hetmanem Jurija Chmielnickiego.
Po wyborach przystąpiono do czytania statji Bohdana Chmielnickiego, które
car potwierdził. Wyraziła też zgodę na nie i rada51. W końcu Trubecki przystąpił do
odczytania 19 dodatkowych punktów, przywiezionych z Moskwy. Car żąda pomocy
wojskowej hetmana na każde zawołanie w razie wojny, karania śmiercią wichrzycie-
li przeciw carowi, aby hetman nie dokonywał wypraw wojennych bez zgody cara
i nie wspierał zbrojnie ościennych państw. Dla obrony Ukrainy będą stacjonować
wojewodowie z ratnymi w Perejasławiu, Niżynie, Czernihowie, Bracławiu i Huma-
niu. Nie będą oni ingerowali w wewnętrzny zarząd krajem, Kozacy będą zwolnieni
od postojów i dostarczania podwód, przyznaje się też im prawo warzenia piwa i wi-
na. Załogi kozackie będą wyprowadzone z Białorusi. Uciekinierów do Polski należy
karać śmiercią. Wojsko bez zgody cara nie może usunąć hetmana za jego przewinie-
nia. Hetman bez zgody czerni nie może mianować pułkowników i ich usuwać, star-
szyzna może być tylko prawosławna. Hetman wyda rodzinę Wyhowskiego i krew-
nych. Przy hetmanie po obu stronach Dniepru będzie sędzia, asawuła i pisarz. Het-
man nie może karać śmiercią bez obecności przedstawiciela cara w sądzie. Po śmier-
ci hetmana wybory mogą się odbyć tylko za zezwoleniem carskim. Jeńcy, armaty
i chorągwie zdobyte przez Wyhowskiego pod Konotopem mają być zwrócone. Ko-
zacy będą wyprowadzeni z Bychowa, miasto to bowiem należało do króla, a nie do
Kozaków. Chłopów, którzy uciekli z Rosji (z powiatów briańskiego, karaczewskie-
go, rylskiego i putywlskiego) do Nowogrodu Siewierskiego, Poczepa i Staroduba na-
leży zwrócić dawnym właścicielom i w przyszłości zbiegów nie przyjmować. Stacje
i podwody dla posłów i gońców dostarczać będą miasta. Kto obecnie ze starszyzny
lub czerni nie złoży carowi przysięgi, będzie karany śmiercią. Tak samo będzie uka-
rany ten, kto naruszy statji . Hetman nie może przyjmować posłów obcych państw.
si5151 Tamże, s. 257 265.
39
Ukraina po śmierci Bohdana Chmielnickiego
[ Pobierz całość w formacie PDF ]