[ Pobierz całość w formacie PDF ]
profesjonalizm podstawy
Teza o nieświadomości jest również bardzo ważna w modelach wpływu
społecznego w ramach psychologii społecznej. Na uwagę zasługują
zwłaszcza dwa: model prawdopodobieństwa rozpracowywania informacji
Petty ego i Cacioppo i model systematyczno-heurystycznego przetwarzania
Eagly i Chaiken (za: Aronson i inni 1997:320; zob. Tokarz 2006:229). Oba
modele zasadzają się na przekonaniu, że istnieją dwa tryby przetwarzania
informacji: tryb systematyczny i tryb heurystyczny. Co za tym idzie, można
wyróżnić dwie drogi wzajemnego oddziaływania na siebie w komunikacji:
drogÄ™ centralnÄ… i obwodowÄ…. Ustalenia te ilustruje tab. 3.
Tabela 3. Modele podwójnego przetwarzania w psychologii perswazji.
Droga centralna Droga obwodowa
Narzędzie wpływu: Argumenty (fakty, Sygnały (cues) np.
dowody) atrakcyjności,
profesjonalizmu
Tryb przetwarzania Systematyczny Heurystyczny
informacji: uważne uproszczony,
63
Investigationes Linguisticae, vol. XXII
przemyśliwanie danych bezwysiłkowy,
mechaniczny
Rodzaj reakcji: Przemyślana Automatyczna
5.5 Nie postrzegamy rzeczy takimi jakimi sÄ…;
postrzegamy je zależnie od tego, kim
jesteśmy
Dość powszechnym obecnie w humanistyce poglądem jest konstruktywizm
(Skibiński 2003). Zgodnie z nim ten sam obiekt może być umysłowo
reprezentowany na wiele różnych sposobów, w zależności od nastawienia,
kontekstu, wcześniej nabytej wiedzy, oczekiwania, stanu motywacyjnego,
nastroju lub emocji, wreszcie trwałych wymiarów intelektu i osobowości
(Nęcka, Orzechowski, Szymura 2006:61). Oznacza to, że każdy
samodzielnie i aktywnie konstruuje swoją mapę (model) rzeczywistości.
Innymi słowy, człowiek jest istotą tworzącą modele świata. A zatem ludzie
nie reagują na rzeczy w świecie, ale na swoje wyobrażenia o tych rzeczach.
Albo jak to ujmuje Stewart: ludzie żyją nie w świecie rzeczy, ale w świecie
znaczeń. Nie reagujemy ani na przedmioty, ani na ludzi, ale na to, co one
dla nas znaczÄ… (Stewart 2007:187). Nasze konstrukty dotyczÄ… sytuacji
interakcyjnych, w jakich się znajdujemy, osób, z którymi się spotykamy,
definiujemy też relacje między nami a interlokutorami oraz oczywiście
naszą rolę (zob. Trenholm, Jensen 1992 w: Stewart 2007:202). Zdolność ta
niesie ze sobą ewidentne korzyści (szybkość orientowania się w świecie,
identyfikowania osób i obiektów w otoczeniu, decydowania itd.), jest też
jednak obarczona pewnymi kosztami w formie różnych iluzji i uproszczeń,
których padamy ofiarą (zob. Tyszka 2000; Aronson i inni 1997:123).
Założenie konstruktywistyczne przyjmowane jest m.in. w psychologii
społecznej, psychologii poznawczej, w lingwistyce kognitywnej i szeroko
pojmowanych naukach kognitywnych, a także w programowaniu
neurolingwistycznym. W ramach NLP można je uznać za najważniejsze
(zob. O Connor 2001:5).
Na gruncie badań nad komunikacją podnosi się kwestię tego, w jaki
sposób możliwe jest uzyskanie porozumienia, skoro wchodzący
w interakcje interlokutorzy dysponują odrębnymi, zindywidualizowanymi
modelami świata. %7łuk (2001) przypomina, że skoro konwersacja jest
procesem uzgadniania znaczenia, to jednym z podstawowych
wyznaczników, które określają jej skuteczność, jest zjawisko rozumienia.
Jednak podstawowÄ… barierÄ… na drodze do wzajemnego zrozumienia (i dalej
porozumienia) jest inność mentalnych światów komunikujących się osób.
Narzędziem służącym rozjaśnianiu znaczeń wypowiedzi interlokutorów
jest tzw. metamodel, czyli zbiór pytań pozwalających zrekonstruować treści
założone, usunięte, zgeneralizowane itp. Przyjmując za Awdiejewem
(2004), że każda wypowiedz w języku naturalnym jest jedynie bodzcem do
inferencji dla odbiorcy, można stwierdzić, że potencjalnie z każdym
komunikatem wiąże się ryzyko nieporozumienia. Oczywiście im bardziej
64
Wojciech Laskowski: Investigationes Linguisticae
przekazywana treść jest złożona i abstrakcyjna, tym trudniejszy jej odbiór.
W zwiÄ…zku z tym, drugim preskryptywnym modelem komunikacji
postulowanym przez różnych autorów (Rosenberg 2003; Schulz von Thun
2007a; Fanning i inni 2001; Jarlnaes, Marcher 2004) jest model
komunikatu pełnego. Istotą tego modelu jest uwzględnianie opisu faktów
i oddzielanie go od własnych interpretacji tych faktów. Precyzowanie
odniesień własnych stanów mentalnych (myśli, uczuć, pragnień) służy
rzeczowej i zrozumiałej komunikacji, a co za tym idzie zapobieganiu
niezrozumieniu.
5.6 Umysł człowieka jest ucieleśniony
Procesy poznawcze, świadomość, inteligencja są ukształtowane przez ciało
czÅ‚owieka (Pfeifer, Bongard 2007; Gärdenfors 2010; Wilson 2002;
Casacuberta 2007). Współczesna humanistyka przeciwstawia się
dualizmowi kartezjańskiemu. Fogel (2009:29) pisze: I feel, therefore
I am , Gärdenfors (2010:47) stwierdza: Sentio, ergo sum . Warto
zaznaczyć, że ideę ucieleśnionego poznania głoszono już wcześniej.
Przykładowo już Freud pisał w Ego i id : ... the conscious ego: that it is
first and foremost a body-ego (za: Cameron 2002:237), a William James
w The Principles of Psychology (1950:291 za: Cameron 2002:237) pytał:
[ Pobierz całość w formacie PDF ]