[ Pobierz całość w formacie PDF ]
prawidłowy, ale że zniknie on, jeśli w momencie, gdy zwykle zostałby wypełniony,
zapisobiorca nadal będzie in potestate. Tak więc jeśli zapis byłby bezwarunkowy i
zapisobiorca za życia testatora przestałby być in potestate u spadkobiercy lub jeśli zapis
byłby warunkowy i stałoby się to przed ziszczeniem się warunku, to ów zapis będzie się
należał. Sabinus oraz Cassius sądzą, że zapis warunkowy jest prawidłowy, a
bezwarunkowy nie. Choćby bowiem zapisobiorca przestał być in potestate u
spadkobiercy za życia testatora, jednak należy uważać zapis za nieważny, ponieważ
byłoby niedorzecznością, żeby to, co byłoby pozbawione mocy prawnej, gdyby testator
zmarł natychmiast po sporządzeniu testamentu, uzyskało ją przez to, że ów dłużej żył.
Natomiast przedstawiciele drugiej szkoły sądzą, że zapis pod warunkiem nie jest
prawidłowy, ponieważ wobec tych, u których jesteśmy in potestate, nie więcej możemy
mieć zobowiązania pod warunkiem niż bezwarunkowe.
245. Na odwrót, ważny jest zapis na twoją rzecz od ustanowionej spadkobiercą osoby,
która jest u ciebie in potestate. Ale jeśli ty przez tę osobę wystąpisz jako spadkobierca, to
zapis zniknie, ponieważ nie możesz sam sobie być dłużnym zapisu. Jeśli zaś twój syn
zostanie emancypowany lub niewolnik wyzwolony lub przekazany komuÅ› innemu i sam
wystąpi jako spadkobierca albo uczyni nim kogoś innego, to ów będzie ci winien zapis.
246. Teraz przejdziemy do fideikomisów (fideicommissorum).
247. Najpierw zajmiemy siÄ™ spadkami.
248. Trzeba więc przede wszystkim wiedzieć, że jest konieczne, by ktoś został
prawidłowo i zgodnie z prawem ustanowiony spadkobiercą i by skierowano do niego
fideikomis, żeby komuś oddał spadek. Nieważny jest bowiem testament, w którym nikt
nie zostaje prawidłowo i zgodnie z prawem ustanowiony spadkobiercą.
249. Wydaje się, że słowami najczęściej używanymi do fideikomisów są: PETO
(domagam siÄ™), ROGO (proszÄ™), VOLO (chcÄ™), FIDEI COMMITTO (powierzam
uczciwości), które są równie skuteczne pojedynczo, co gdyby wszystkie zostały użyte
Å‚Ä…cznie.
250. Jeśli więc napisaliśmy: LUCIUS TITIUS HERES ESTO (spadkobiercą niech będzie
Lucjusz Tytus), to możemy dodać: ROGO TE, LUCI TITI, PETOQUE A TE, UT CUM
PRIMUM POSSIS HEREDITATEM MEAN ADIRE, GAIO SEIO REDDAS RESTITUAS
(proszę cię, Lucjuszu Tytusie, i domagam się od ciebie, byś, kiedy tylko obejmiesz mój
spadek, oddał go i przekazał Gajuszowi Sejuszowi). Możemy też prosić o oddanie
części. Wolno też pozostawić fideikomis pod warunkiem lub bezwarunkowo, lub z
terminem.
62
251. Po oddaniu spadku ten, kto go oddał, mimo to pozostaje spadkobiercą, ten zaś, kto
go przyjął, częściowo zajmuje miejsce spadkobiercy, częściowo zapisobiorcy.
252. Niegdyś nie zajmował ani miejsca spadkobiercy, ani zapisobiorcy, ale raczej
kupującego. Wówczas bowiem zwykło się dokonywać na rzecz tego, komu oddawano
spadek, pozornej sprzedaży nummo uno, a takich samych stypulacji, jakich zwykło się
dokonywać między sprzedającam a kupującym spadek, dokonywano między
spadkobiercą a tym, komu oddawany był spadek, tj. w sposób następujący: ten, komu
oddawany był spadek, zobowiązywał się stypulacyjnie wobec spadkobiercy, że na
cokolwiek ten zostanie condemnatus z tytułu spadku lub cokolwiek innego w dobrej
wierze da, nie poniesie z tego tytułu szkody, a jeśli ktokolwiek będzie przeciwko niemu
agere z tego tytułu, będzie przez niego odpowiednio broniony; spadkobierca z kolei
zobowiązywał się stypulacyjnie wobec otrzymującego spadek, że jeśli otrzyma coś ze
spadku, to mu to odda, i że pozwoli, by tamten wykonywał actiones związane ze
spadkiem jako procurator lub cognitor.
253. Ale pózniej za konsulatu Trebellii Maximi i Annaei Senecae uchwalono senatus
consultum, gdzie ustalono, że jeśli komuś oddano spadek na podstawie fideikomisu, to
actiones, które wedle iuris civilis przysługują spadkobiercy oraz przeciwko spadkobiercy,
przysługuję temu i przeciwko temu, komu na podstawie fideikomisu oddano spadek. Ze
względu na to senatus consultum owe cautiones wyszły z użycia. Pretor zaczął bowiem
udzielać actionum utilium temu i przeciwko temu, kto otrzymał spadek, tak jak
spadkobiercy i przeciwko spadkobiercy, i umieścił je w edykcie.
254. Ale znów ponieważ wymienieni w testamencie spadkobiercy, skoro proszono ich o
oddanie całego lub niemal całego spadku, ze względu na brak lub bardzo małą korzyść
uchylali się od przyjęcia spadku, co unieważniało fideikomisy, więc za konsulatu Pegasi i
Pusionis senat zdecydował, że temu, kogo poproszono o oddanie spadku, tak samo
wolno zachować czwartą część, jak wolno ją zachować na podstawie legis Falcidiae w
odniesieniu do zapisów. Także w odniesieniu do pojedynczych rzeczy pozostawionych
jako fideikomis pozwolono na zachowanie takiej części. Na podstawie tego senatus
consulti sam spadkobierca ponosi ciężary spadkowe. Ten zaś, kto na podstawie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]