[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Komendy Głównej NSZ. Brał udział w powstaniu warszawskim na Ochocie jako do-
wódca doraznie zorganizowanej grupy żołnierzy NSZ. We wrześniu 1944 mianowany
został komendantem Okręgu VIII (Częstochowa), po reorganizacji Okręg V NSZ.
Pełnił tę funkcję do momentu wejścia Sowietów.
Na przełomie roku Komenda Główna NSZ przygotowywała antykomunistyczne
struktury na terenach zachodniej Polski. Do objęcia dowództwa w Wielkopolsce i na
Pomorzu zostali wyznaczeni Kasznica i Neyman. W tym samym czasie Stanisław
Kasznica nawiązał kontakty z przedstawicielem poakowskiej organizacji antyko-
munistycznej Nie , majorem Janem Kamieńskim Konarem . Kamieński został wy-
znaczony przez gen. Augusta Fieldorfa, szefa struktury Nie na dowódcę Obszaru
Zachód Nie obejmującego Wielkopolskę i Pomorze. Konar , który równocześnie
należał do OP, na swojego zastępcę wyznaczył Kasznicę i jemu powierzył organizację
Okręgu Poznań Nie .
Tymczasem pozostający na terenie Zląska Neyman włączył się w działalność tam-
tejszych struktur OP. W kwietniu 1945 przybył do Poznania i rozpoczął wspólnie
z KasznicÄ… tworzenie struktur konspiracyjnych w Wielkopolsce i na Pomorzu. Ze
względu na swoje inwalidztwo został odwołany z planowanej dla niego funkcji ko-
mendanta okręgu Pomorze NSZ. Natomiast zostaje mu wyznaczona działalność po-
lityczna na terenie Poznania.
Kasznica rozbudowuje dalej struktury konspiracyjne. W skład kierowanego przez
niego podziemia wchodzi kilka organizacji: wojskowa Armia Polska w Kraju Za-
Rafał Sierchuła
60
chód (kryptonim poznańskich NSZ), polityczna Obóz Narodowy i studencka
Legia Akademicka, a w pózniejszym czasie Pokolenia Polski Niepodległej.
Od 1 kwietnia 1945 Komanda Główna NSZ oficjalnie wyznacza Stanisława Kasz-
nicę na Inspektora Okręgów: I pomorskiego i II poznańskiego oraz komendan-
tem Okręgu Poznań NSZ. W sierpniu 1945 wchodzi w skład Rady Inspektorów i p.o.
komendanta NSZ. Od czerwca 1945 był szefem wywiadu OP.
Obaj byli poszukiwani. Meldunek zastępcy doradcy NKWD przy Ministerstwie
Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie, S. P. Dawydowa dla komisarza ludowego
spraw wewnętrznych ZSRS A. P. Berii: 19 grudnia 1945 ...Właściwie nieuchwytny po-
został sztab zachodniego obszaru [NSZ], kierowany przez Kasznicę, który jest również
zastępcą komendanta głównego NSZ ...
15 lutego 1947 roku zostali aresztowani przez funkcjonariuszy Departamentu III
Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Byli poddani ciężkiemu śledztwu. Stanęli
przed sÄ…dem.
Przed wyrokiem matka, ja i żona brata otrzymaliśmy zgodę na widzenie. Brat
miał na twarzy szramy po pobiciu, podczas śledztwa wspominała siostra Stani-
sława Kasznicy, Eleonora Mówił, że trzymali go zimą w celi z wodą po kolana,
miał wybite zęby... Pamiętam, że
spytał mnie, czy przypominam
sobie potężnego mężczyznę, któ-
ry siedział za mną na sali sądowej
i powiedział, że gdy na rozprawie
mówił coś niezgodnego z tym co ze-
znawał podczas śledztwa to był póz-
niej przez tego człowieka rozlicza-
ny bity.
Zostali straceni 12 maja 1948 ro-
ku w Warszawie, w więzieniu przy
ul. Rakowieckiej.
Dopiero w 1992 roku SÄ…d War-
szawskiego Okręgu Wojskowego do-
konał unieważnienia wyroku śmier-
ci Stanisława Kasznicy, a 12 lat póz-
niej taki sam wyrok zapadł w spra-
wie Lecha Karola Neymana. W 2012
roku szczÄ…tki S. Kasznicy i L. Ney-
mana zostały odnalezione podczas
prac archeologicznych na kwate-
rze A cmentarza powÄ…zkowskiego
Jama grobowa z odnalezionymi szczątkami Lecha Neymana, Stanisława
w Warszawie.
Kasznicy i Józefa Dyjaka (fot. K. Szwagrzyk)
61
Agnieszka Auczak
Konspiratorzy i partyzanci w Wielkopolsce
1945-1956
Armia Czerwona wkroczyła na teren Wielkopolski w lutym 1945 r., a zatem pół ro-
ku pózniej niż na tereny tzw. Polski lubelskiej. %7łołnierze podziemia niepodległościo-
wego w tym regionie stanęli wobec podobnych dylematów, co żołnierze w całym
kraju. Wielu z nich podjęło decyzję kontynuowania walki o suwerenną Polskę. Za-
częły więc powstawać zarówno antykomunistyczne organizacje, jak i oddziały zbroj-
ne. W latach 1945-1956 w Wielkopolsce działało 60 oddziałów partyzanckich oraz
109 organizacji antykomunistycznych. Liczby te zostały ustalone stosunkowo niedawno,
po uzyskaniu dostępu do dokumentów aparatu bezpieczeństwa znajdujących się
w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej. Warto zatem przypomnieć najważniejsze
organizacje antykomunistyczne i oddziały podziemia zbrojnego.
Największą organizacją antykomunistyczną była Wielkopolska Samodzielna Grupa
Ochotnicza Warta WSGO Warta . Twórcą i zarazem dowódcą WSGO Warta
był ostatni komendant okręgu poznańskiego Armii Krajowej, ppłk Andrzej Rzewuski
Przemysław , Hańcza , Wojmir . Głównym celem Warty było ujęcie w ramy
organizacyjne byłych żołnierzy AK oraz pomoc i ochrona przed prześladowaniami
ze strony UB i NKWD. Zadaniem organizacji było również prowadzenie wywiadu
politycznego, gospodarczego, społecznego oraz wojskowego na terenie województwa
[ Pobierz całość w formacie PDF ]